วัฒนธรรมจังหวัดร่วมกับ อบต.บ้านยาง และมหาวิทยาลัยราชภัฏพิบูลสงคราม “ทำพิธีเบิกบ่อเกลือบ้านนาขาม” แหล่งเกลือโบราณ เพื่ออนุรักษ์และฟื้นฟูพร้อมต่อยอดทำผลิตภัณฑ์โอท็อปและพัฒนาให้เป็นแหล่งเที่ยวชุมชนแห่งใหม่ของ จ.พิษณุโลก

เมื่อเวลา 09.09 น. วันที่ 15 กุมภาพันธ์ 2564 ที่บริเวณสำนักสงฆ์นาโภนทอง หมู่ 1 บ้านนาขาม ต.บ้านยาง อ.วัดโบสถ์ จ.พิษณุโลก หลวงพ่อเสวก  สุทธสีโล เป็นประธานจุดธูปเทียนบวงสรวงศาลเจ้าพ่อบ่อเกลือ ในพิธีเปิดบ่อเกลือ บ้านนาขาม โดยมีพราหมณ์เป็นผู้ประกอบพิธีบวงสรวง จากนั้น นางสุวิมล  เกตุศรีบุรินท์ วัฒนธรรมจังหวัดพิษณุโลก ได้เป็นประธานเปิดบ่อเกลือโบราณบ้านนาขาม แห่งที่ 5 ของ จ.พิษณุโลก เพื่อให้เป็นมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม ที่ผสมผสานวิถีชีวิต พิธีกรรมและความเชื่อ มีการสืบทอดจากรุ่นหนึ่งสู่รุ่นหนึ่งในชุมชน เพื่อสร้างจิตสำนึกให้ประชาชนได้ตระหนึกถึงคุณค่าของท้องถิ่น และเกิดความภาคภูมิใจในประวัติศาสตร์ความเป็นมาของท้องถิ่น  การช่วยกันฟื้นฟู อนุรักษ์แหล่งเกลือโบราณ สืบสานพิธีกรรมการต้มเกลือ อีกทั้งยังสื่อให้เห็นถึงพลังความรักความสามัคคี การร่วมแรงร่วมใจกันของคนในท้องถิ่นอีกด้วย

สำหรับบ่อเกลือโบราณหรือแหล่งโบราณคดีโภนกลางนา ที่สำนักสงฆ์นาโภนทองนี้ มีลักษณะเป็นเนินดินขนาดใหญ่จำนวน 8 เนิน วางตัวเรียงต่อเนื่องกันตามแนวทิศเหนือ-ใต้ ความสูงของเนินจากพื้นนาโดยเฉลี่ยประมาณ 5 ถึง 10 เมตร พื้นที่โดยรอบแหล่งโบราณคดีจะเป็นที่ราบลุ่มแม่น้ำ มีน้ำท่วมขังในช่วงฤดูฝน ปัจจุบันเป็นพื้นที่นา ในฤดูแล้งจะพบว่าบริเวณนี้จะมีตะกอนเกลือตกผลึกกระจายอยู่ทั่วไป นายทวี  คำมีมา ผู้ใหญ่บ้านหมู่ 10 ต.บ้านยาง เปิดเผยว่า สำนักสงฆ์นาโภนทอง มีพื้นที่ 5 ไร่ 2 งาน มีการขุดพบเครื่องถ้วย ชาม สังคโลกสมัยสุโขทัย หลักฐานเหล่านี้แสดงว่าอารยธรรมที่ตั้งชุมชนนี้เป็นที่ตั้งรกรากโบราณ อายุกว่า 800 ปี ส่วนบ่อเกลือแหล่งนี้น่าจะมีอายุกว่าพันปี ที่ชาวบ้านได้ใช้ประโยชน์จากการใช้เกลือ โดยนำน้ำเกลือมาต้มเคี่ยวเพื่อทำเป็นอาหารเลี้ยงกำลังพล  นับเป็นยุทธปัจจัยสำคัญอันหนึ่ง  ที่การเล่าขานจากตระกูลเก่าแก่ในเขตพื้นที่ ตระกูลศรีชาวนา  ตระกูลมีศรี  ตระกูลจันทะคุณ ตามประวัติเล่าขานว่าเป็นนามสกุลพระราชทานจากพ่อขุนศรีอินทราทิตย์  เพราะจากประวัติการเล่าขาน ของคนเก่าแก่ว่าชุนชนนี้เป็นที่ตั้งนี้เป็นจุดรวมพลที่ 11 เพื่อส่งกำลังไปสู้รบกอบกู้เอกราชคืนจากขอม เมื่อ 1,030 กว่าปี โดยนำเกลือมาใช้ประโยชน์ด้านเสบียงอาหาร

ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.สุพัตรา  เจริญภักดี บดีรัฐ ผู้อำนวยการสำนักศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏพิบูลสงคราม พิษณุโลก กล่าวว่า สำหรับการพบแหล่งเกลือโบราณ ที่ จ.พิษณุโลก มีพบ 5 แหล่ง ประกอบด้วย แหล่งเกลือบ่อภาค อ.ชาติตระการ อ.นครไทย 2 แหล่ง คือ ที่บ้านขุมคัน และบ้านบ่อโพธิ์ ที่ 4 บ้านชมพู อ.เนินมะปราง และที่ 5 ที่บ้านนาขาม อ.วัดโบสถ์ ซึ่งเป็นจุดที่ใกล้เมืองพิษณุโลก มากที่สุด โดยบ่อเกลือแห่งนี้ หายไปจากชุมชนมากกว่า 90 ปี สอบถามผู้สูงอายุที่เคยเกี่ยวข้องกับการต้มเกลือในพื้นที่ สำหรับการพัฒนาบ่อเกลือชาวบ้าน จะร่วมกันอนุรักษ์เป็นมรดกทางภูมิปัญญา เพื่อให้เป็นเอกลักษณ์ของท้องถิ่น โดยเริ่มเมื่อปี 2563 และกำหนดจัดพิธีกรรม ในวันขึ้น 4 ค่ำ เดือน 4 ของทุกปี ซึ่งปีนี้ตรงกับวันที่ 15 กุมภาพันธ์ 2564 ทำกิจกรรม พิธีบวงสรวง พิธีเบิกบ่อเกลือ พิธีปั้นเตาต้มเกลือ  พิธีขอขมาเจ้าพ่อบ่อเกลือ และการสาธิตการต้มเกลือโบราณ  ส่วนเกลือที่ได้จะนำมาพัฒนาทำผลิตภัณฑ์ท้องถิ่น ซึ่งชาวบ้านได้มีการคิดค้นสูตรขึ้นมาไม่ว่าจะเป็น สปาเกลือ สบู่ และผลิตภัณฑ์ต่างๆ โดยได้มีการไปปรึกษากับสภาอุตสาหกรรม จ.พิษณุโลก คาดว่าในอนาคตจะมีผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ หลากหลายขึ้น เพื่อเพิ่มมูลค่าและรายได้ให้คนในท้องถิ่น

ด้าน นางสุวิมล  เกตุศรีบุรินท์ วัฒนธรรมจังหวัดพิษณุโลก กล่าวว่า บ่อเกลือแห่งนี้มีพบอยู่แล้ว 2-3 บ่อ แต่ได้กลบไป เหลือเพียงบ่อแห่งนี้ ที่กำลังพัฒนาทำเป็นแหล่งท่องเที่ยว โดยการวิจัยของ มหาวิทยาลัยราชภัฏพิบูลสงคราม ซึ่งในอนาคตทางกรมศิลปากรก็จะขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลก ทั้ง 5 บ่อ ของจังหวัดพิษณุโลก พร้อมกับบ่อเกลือที่ จ.น่าน สำหรับคุณภาพบ่อเกลือขณะนี้ยังไม่มีการนำไปพิสูจน์สมบัติแต่อย่างไร แต่ทางชาวบ้านได้นำเกลือส่งไปยังสมาร์ท ฟาร์มเมอร์ เพื่อทำผลิตภัณฑ์สปาเป็นที่เรียบร้อยแล้ว ซึ่งต่อไปทางวัฒนธรรมจังหวัดพิษณุโลก ก็จะนำผลิตภัณฑ์ของชุมชนขึ้นเป็นสินค้าทางวัฒนธรรมต่อไป

ข่าว/ภาพ : บุญญาดา  จิระสวัสดิ์วงษ์ และ สุนิสา  ลาสม

• แชร์
• ทวีต
• ส่งไลน์